Pandemiya
Pandemiya (yunan dilində πᾶν pan “bütün” və δῆμος demos “xalq” deməkdir) — infeksiya xəstəliklərinin bütün ölkələri, qitələri və ya hətta bütün dünyanı əhatə edərək yayılması halıdır. Pandemiya, yerli səviyyədəki bir epidemiyadan fərqli olaraq, geniş coğrafi ərazilərə və çox sayda insanlara təsir edən infeksiya xəstəliklərinin qlobal yayılmasını ifadə edir. Bu, adətən, yeni bir infeksiya törədicisinin insan populyasiyasında peyda olması və ya mövcud törədicilərin mutasiya etməsi nəticəsində baş verir, bu da insanların həmin patogenə qarşı immunitetinin olmamasına səbəb olur.
Pandemiyanın əsas özəllikləri aşağıdakılardır:
- Qlobal Yayılma: Xəstəlik dünyanın müxtəlif hissələrində, bir neçə ölkədə və qitədə yayılır.
- Yüksək Yoluxuculuq: Yüksək yoluxma səviyyəsi və sürətli yayılma xarakterikdir. Bu, xəstəliyin hava-damcı, kontakt və ya başqa yoluxma yolları ilə asanlıqla keçməsi ilə bağlıdır.
- İmmunitetin Olmaması: Yeni və ya mutasiyaya uğramış patogenlərə qarşı geniş miqyasda immunitetin olmaması.
- Kütləvi Təsir: Yoluxma səviyyəsinin yüksək olması nəticəsində əhali arasında geniş yayılma və sağlamlıq sistemlərinə böyük təzyiq.
Pandemiya ilə mübarizə əhali arasında geniş miqyaslı profilaktik tədbirlər, peyvəndləmə kampaniyaları, infeksiyanın yayılmasını məhdudlaşdırmaq üçün sərt karantin tədbirləri və beynəlxalq səviyyədə koordinasiyalı səyləri əhatə edir. Pandemiya zamanı əhalinin maarifləndirilməsi, həmçinin tibbi və sosial dəstək sistemlərinin gücləndirilməsi çox böyük önəm daşıyır.
Pandemiyanın qarşısını almaq və idarə etmək üçün əhali arasında xəstəliklərə qarşı immunitetin artırılması, infeksiya törədicilərinin yayılmasının monitorinqi və analizi, eləcə də xəstəliklərin erkən aşkarlanması və müalicəsi üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq vacibdir. Pandemiya dövrlərində, həmçinin xəstəliyin öyrənilməsi və onunla mübarizə metodlarının işlənib hazırlanması məsələləri ilə epidemiologiya sahəsi məşğul olur.
İqtisadi terminlər lüğətinə qayıt