Qeyri-rezident

Qeyri-rezident:

• Azərbaycan Respublikasının ərazisində diplomatik və ya konsulluq statusu olan şəxs və onun ailə üzvləri;
• Azərbaycan Respublikasının ərazisində müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatından keçmiş beynəlxalq təşkilatın əməkdaşı və ya Azərbaycan Respublikasında xarici ölkənin dövlət xidmətini həyata keçirən şəxs və onların ailə üzvləri;
• məqsədi yalnız Azərbaycan Respublikasının ərazisindən bir xarici dövlətdən digər xarici dövlətə keçmək olan şəxs;
• Bu Məcəllənin 13.2.6.1-ci və 13.2.6.2-ci maddələri Azərbaycan Respublikasının ərazisində sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən şəxslərə aid edilmir;
• Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən diplomatik imtiyazları və immunitetləri olan diplomatik nümayəndəliklər, konsulluq idarələri və xarici ölkələrin digər rəsmi nümayəndəlikləri, beynəlxalq təşkilatlar və onların nümayəndəlikləri, habelə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmayan xarici təşkilatların və firmaların nümayəndəlikləri;
• rezident anlayışı ilə əhatə edilməyən digər şəxslər.

Ratifikasiya

Ratifikasiya – Ali dövlət hakimiyyətinin dövlətlərarası müqavilə, anlaşma, saziş və b. sənədləri təsdiq etməsi prosesidir. Bu proses, razılaşmanın və ya müqavilənin, aid olduğu ölkənin qanunvericiliyinə uyğun olduğunu və həmin dövlətin təsdiq etdiyini göstərir. Bir dəfə bir razılaşma və ya müqavilə təsdiq edildikdən sonra, dövlətin sözügedən tərəflərlə razılaşması qanunlaşır.

Refrijirator

Refrijirator — (latınca refrigero – soyuduram) Tez xarab olan məhsulların dasınması üçün içərisində soyuducu qurğu olan nəqliyyat vasitəsi (gəmi, avtomobil, vaqon və b.)

Rekreasiya

Rekreasiya —  insanların qəbul etdikləri işlər, tədbirlər və məşğulluqlar vasitəsi ilə mənəvi, fiziki və psixoloji baxımdan yenidən enerji toplama və yenilənmə məqsədilə yerinə yetirdikləri aktivliklərin bir formudur. Bu, günlük həyatın tələbatlarından və stresindən qaçmaq, rahatlamaq, zövq almaq, maraqlarını həyata keçirmək və mənəvi və fiziki sağlamlığı yenidən qazanmaq üçün tətbiq edilir.

Rekreasiya müxtəlif formalarla ifadə edilə bilir və fərdi və ya ictimai tərəfdaşlıqla icra edilə bilər. Bu, tətil, idman və əyləncə məşğulluqları, mədəniyyət tədbirləri, səyahətlər, hobbilər, oxumaq, musiqi dinləmək, yemək pişirmək, doğa ilə əlaqələr qurmaq, oyun oynamaq, həzz almaq və digər aktivlikləri əhatə edir.

Rekreasiya, insanların zərurət və maraqlarına uyğun olaraq şəxsi təşviq və rahatlığa xidmət edir. Bu zaman insanlar stressiz bir mühitdə rəqabətsiz bir şəkildə vaxt keçirərək bədən və ruh sağlamlığını inkişaf etdirir, yaratıcılığını stimullaşdırır və motivasiyanı artırır.

Rekreasiya, insanların yaşam keyfiyyətini yüksəldərək zövq alma, təminatlı olma və dengələnmiş bir həyat tərzi qurmağa kömək edir. Bu, insanların enerji toplamaq, sosial əlaqələr qurmaq, özünü inkişaf etdirmək və yeni təcrübələr qazanmaq üçün zəruri bir tədbirdir.

Nəticə olaraq, rekreasiya, insanların stress və tələbatdan qurtulmaq, mənəvi və fiziki sağlamlığı yenidən qazanmaq, maraqlarını həyata keçirmək və yaşam keyfiyyətini yüksəltmək məqsədilə tətbiq etdikləri aktivliklərin bir formudur. Bu, insanların yenidən enerji toplamasını, təzələnməsini və həyatdan zövq almağını təmin edən əhəmiyyətli bir tədbirdir.

Remitent

Remitent — Veksel sahibi.

Remitent, bir vekselin sahibi və ya çek sahibi kimi tanımlanır. Bir veksel, bir ödəniş sifarişi və ya mal təminatını təşkil edən sənəddir. Vekselin remitenti, bu sənədi tərtib edən və ödəniş alacaq olan şəxsin özüdür. Veksel, alacaq tərəfinin bilinən bir tarixdə bilinən bir məbləği ödəməsini tələb edir.

Remitent, vekseli alacaq tərəfinə verir və alacağın vekselin ödəmə müddətində ödənilməsini gözləyir. Əgər alacaq tərəfi vekselin ödəmə müddətində ödəmə etmirsə, remitent qanuni yollarla borcunu tələb edə bilər.

Veksel, ticarət əməliyyatlarında çox istifadə olunan bir vasitədir və özəlliklə borcların sənədləndirilməsi və toplanması üçün istifadə olunur. Remitent, vekseli tərtib edən və əməliyyatları idarə edən şəxsi təmsil edir.

Renta

Renta — Kapitaldan, əmlakdan və ya torpaqdan müntəzəm alınan gəlir, hansı ki, öz sahibindən heç bir işgüzarlıq fəaliyyəti tələb etmir.

Revalvasiya

Revalvasiya — Pul vahidinin qızıl tərkibinin rəsmi artırılması onun valuyta paritetinin və faktiki valuyta məzənnəsinin yüksəlməsi.

Rezident

Rezident — Aşağıda göstərilən tələblərin birinə cavab verən istənilən fiziki şəxs:

• təqvim ilində üst-üstə 182 gündən artıq vaxtda həqiqətən Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan;
• təqvim ili içərisində, yaxud bir təqvim ili ərzində xarici ölkədə Azərbaycan Respublikasının dövlət xidmətində olan;
• VM-nin 13.2.5.1-ci maddəsinin ikinci və üçüncü abzaslarında Azərbaycan Respublikasının ərazisində və xarici ölkədə (hər hansı birində) fiziki şəxsin olma müddəti 182 gündən artıq olmadıqda, həmin fiziki şəxs aşağıdakı ardıcıllıqla göstərilən meyarlarla Azərbaycan Respublikasının rezidenti sayılır:
  daimi yaşayış yeri; həyati mənafelərinin mərkəzi;
  adətən yaşadığı yer;
  Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı;
• fiziki şəxs vergi ilində Azərbaycan Respublikasının ərazisində qaldığı son gündən etibarən bu vergi ilinin sonunadək olan dövr ərzində Azərbaycan Respublikasının qeyri-rezidenti sayılır, bu şərtlə ki, həmin şəxs bilavasitə növbəti vergi ilində Azərbaycan Respublikasının qeyri-rezidenti olsun;
• Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq təsis edilən və sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və ya Azərbaycan Respublikasında idarə edilən istənilən hüquqi şəxs.

Rəqabət

Rəqabət — Qabiliyyətlilik. Bu terminlə məhsulun keyfiyyət, texniki səviyyə, materialhəcmlilik, etibarlılıq və s. göstəricilərinin yüksək olması başa düşülür və bir nəticə kimi xarici bazarda satışa getmək imkanı ilə qiymətləndirilir.

Rəqəmsal valyuta

Rəqəmsal valyuta — Elektron və rəqəmsal məkanda yaradılan və öz kontekstində başqalarına köçürülə bilən istənilən pul forması. Rəqəmsal valyutaların ümumi Fiat valyutaları ilə eyni funksiyaları var. Rəqəmsal valyuta (və ya elektron valyuta) mal və ya xidmətlər üçün ödənişlərdə istifadə edilə bilər. Rəqəmsal valyutanın ən önəmli özəlliyi ondan istifadə etməklə beynəlxalq əməliyyatların yüksək sürətidir.

Rəqəmsal valyutanın başqa bir özəlliyi onun “mərkəzləşdirilməmiş” olmasıdır. Dollar və Manat kimi ümumi valyutalar hər bir ölkənin mərkəzi bankı tərəfindən yaradılır və paylanır. Buna görə də onların sistemi yüksək dərəcədə mərkəzləşdirilmişdir. Ancaq rəqəmsal valyutalar həm mərkəzləşdirilmiş, həm də mərkəzləşdirilməmiş ola bilər. Mərkəzləşdirilmiş dövlətdə hökumət, ya da təşkilat rəqəmsal valyutaların istehsalına və yayılmasına cavabdehdir, lakin mərkəzləşdirilməmiş dövlətdə bu, sistemin bütün üzvləri tərəfindən həyata keçirilir.

Rəqəmsal valyutalar maddi dəyəri köçürən ümumi valyutalardan fərqli olaraq başqa valyutaları saxlamaq və köçürmək üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, rəqəmsal valyuta bir sənət əsərinin mülkiyyətini təmsil edə bilər və ya kompüter oyunlarında oyunçunun uzunömürlülüyünü göstərə bilər.

Rəqəmsal valyutaların növləri

Rəqəmsal valyutanı öyrətdikdən və müəyyən etdikdən sonra onun növlərini araşdırmağın vaxtı gəldi. Rəqəmsal valyuta rəqəmsal məkanda yaradılmış istənilən valyutaya aid olan bir termindir. Ümumilikdə və istifadə edilən özəlliklərə və texnologiyalara görə rəqəmsal valyuta üç alt kateqoriyaya bölünür.

• Kriptovalyutalar: Bu rəqəmsal valyutalar “kriptoqrafik texnologiya” vasitəsilə yaradılır və qorunur. Bu kateqoriyadakı rəqəmsal valyutaların əksəriyyəti mərkəzləşdirilməmiş və dünyanın hər yerindən şəbəkədə iştirak edən üzvlər tərəfindən idarə olunur.
• Virtual valyutalar: Bu tip rəqəmsal valyutalar şirkətlər və özəl təşkilatlar tərəfindən yaradılır və xüsusi olaraq tənzimlənmir. Oyunlarda istifadə olunan valyutalar bir növ virtual valyutadır. Bu valyutalar tam mərkəzləşdirilmişdir, oyun protokolu ilə yaradılır və paylanır.
• Mərkəzi Bank Valyutaları: Hər bir ölkənin mərkəzi bankları mərkəzləşdirilmiş şəkildə rəqəmsal valyuta istehsal edə bilir. Bu valyutalar fiziki valyutaları tamamlaya və ya əvəz edə bilər.

Rəqəmsal valyuta və kriptovalyuta arasındakı fərq nədir?

Karib dənizi və Baham adalarından Çin və İngiltərə banklarına qədər dünyanın hər bir tərəfindən böyük və kiçik banklar ənənəvi valyutalar üçün artan təhdidlərin öhdəsindən gəlmək və daha asan ödəmə sistemlərini inkişaf etdirmək üçün öz rəqəmsal valyutalarını yaratmaq üzərində çalışırlar. Kriptovalyutaların dünyada sürətlə yayılmasından narahat olan mərkəzi banklar rəqəmsal valyutalarla bağlı araşdırmalar edir, təcrübələr aparırlar.

Mərkəzi Bankın Rəqəmsal Valyutası nədir?

Mərkəzi Bankın Rəqəmsal Valyutası (CBDC) əsasən elektron pul deməkdir. Ənənəvi nağd valyutalarda olduğu kimi onu əlində tutan şəxs də mərkəzi bankın öhdəliyini daşıyır. Yenə bununla elektron ödəmələr və köçürmələr edilə bilər. Normalda mərkəzi bank tərəfindən verilmiş nağd pul xaricindəki aktivlərə giriş yalnız banklar kimi maliyyə qurumlarına məxsus bir güzəşt idi.

Kredit kartları, debet kartları və ödəmə tətbiqetmələri ilə edilən əməliyyatlar əslində bir növ elektron pul istifadəsidir. Lakin kommersiya bankları bunu mərkəzi bankların çap etdikləri əskinasları öz hesablarına yükləməklə edirlər. Fərq bankların rəqəmsal valyutalarının CBDC-lər kimi risksiz olmamasıdır. Bankların iflas etməsi halında buradakı hesablarda saxladığınız əmanətləri itirmə riski var. Dövlətlər bu pulların müəyyən hissəsinin qaytarılmasına zəmanət verir.

Mərkəzi Banklar məsələdə niyə bu qədər maraqlıdır?

Birincisi, mərkəzi banklar pul tədarükü və ödəmə sistemləri üzərində nəzarəti itirməkdən qorxurlar. Bitcoin və Ethereum kimi kriptovalyutalar mərkəzi bankların nəzarəti xaricində fəaliyyət göstərdikləri üçün ənənəvi maliyyə sistemi üçün əsas narahatlıq yaradır. Heç bir mərkəzi qurum və ya dövlət qurumu tərəfindən nəzarət edilə bilməyən bir ödəmə sisteminin, mərkəzi bankların pul mənbəyindəki gücünü və nəticə etibarilə iqtisadi sabitliyi azaltmaq potensialı vardır. Kriptovalyutaların daha çox insan tərəfindən qəbul edilməsi bu riski artırır. İkinci səbəb fiziki puldan istifadənin tədricən azalmasıdır. Xalqın birbaşa nağd pul əvəzinə rəqəmsal pula yönəlməsi də pul siyasətini həyata keçirərkən mərkəzi bankın əlini gücləndirən bir seçim ola bilər.

Rəqəmsal valyuta kriptovalyutaları əvəz edə bilərmi?

CBDC-lərin kriptovalyutaları əvəz etməsi ehtimalı azdır. Çünki kriptovalyutaların tədarükü məhdudlaşdırıla bilər. Bu şəkildə alış-veriş və pul köçürməsinin yanında bir investisiya vasitəsi olaraq da istifadə edilə bilər. Rəqəmsal olub-olmamasından asılı olmayaraq mərkəzi bankda valyutaların tədarükündə heç bir məhdudiyyət yoxdur.

CBDC-lər blockchain texnologiyasına əsaslanacaqmı?

Kriptovalyutalarla edilən bütün əməliyyatlar blockchain texnologiyası sayəsində qeyd kitablarında saxlanılır və bu hər kəs üçün əlçatandır. Kriptovalyutanın ən önəmli özəlliyi onların heç bir mərkəzi idarəetmə mexanizminə ehtiyac duymamalarıdır. Bu, blockchain sayəsində mümkündür. Mərkəzi bankların bu texnologiyanı rəqəmsal valyutalarda istifadə edəcəyi barədə ortaq bir mövqe yoxdur.

Məsələn, Çin Bankı, rəqəmsal yuanın blok zəncirinə əsaslanmayacağını açıqladı. Digər tərəfdən, İsveçin sınaq mərhələsində olduğu elektron tac da bu texnologiyaya əsaslanır. Blok zəncirindən istifadə olunsa belə, mərkəzi bankların reyestri hər kəsə təqdim etməsi gözlənilmir. Məhdud sayda səlahiyyətli istifadəçiyə icazə veriləcəyi düşünülsə də, bu, kriptovalyutaların əsas təməli olan mərkəzləşdirilmiş maliyyə konsepsiyası xaricindədir.